ციკლიდან: საუბრები პოსტკოლონიალიზმზე, ფრანც ფანონი და შავკანიანთა საკითხი
როგორც ე.წ. ფრანკოფონიური პოსტკოლონიალიზმის მამამთავარი ფრანც ფანონი აღნიშნავს, დეკოლონიზაცია არასოდესაა უჩუმარი, რადგან ის ფოკუსირებულია ყოფაზე და ძირშივე ცვლის მას; ის ცვლის ცხოვრების ჩვეულ რიტმს და ქმნის ახლებური ტიპის კაცობრიობის ახალ ენას;
დეკოლონიზაცია მართლაც ახალი თაობის ქმნილებაა, ნივთი, რომელიც გათავისუფლების პროცესთან ერთად ახალ ადამიანს აყალიბებს; „კოლონიზატორული რეჟიმის მთავარი გმირი პოლიციელი ან სამხედრო პირია. კაპიტალისტურ საზოგადოებაში განათლება, იქნება ის უმაღლესი თუ რელიგიური, მორალური სწავლებები, რეფლექსურად გადაეცემა მამიდან შვილს (ფანონი: 1961, 2).
ფრანც ფანონის თანახმად, კოლონიზებული სექტორი ესაა შიმშილის, უპურობის, უხორცობის, უფეხსაცმლობის, უნახშირობის, უშუქობის განყოფილება, ესაა მუხლებზე მდგომი ადამიანის პოზიცია.
ნიშანდობლივია, რომ საქართველოს შემთხვევაში ანალოგიურ მდგომარეობაში ქვეყანა სწორედ რუსული კოლონიზაციის ფორმალური დასრულების პირველივე ათწლეულში, 1990-იან წლებში აღმოჩნდა (და შესაძლოა, ეს პროცესი დღემდე გრძელდება), რაც კოლონიზაციის პერიოდში ჩადებული ნაღმების ამოქმედებით აიხსნება. ამავე დროს, სწორედ ამ ათწლეულმა კიდევ უფრო გაართულა და გაახანგრძლივა კოლონიური მემკვიდრეობისგან, პოლიტიკური და ფსიქოლოგიური ტრავმებისგან გათავისუფლების პროცესი.
ქართული მედია-დისკურსის კვლევა 1985 წლიდან დღემდე, ცხადყოფს, რომ კოლონიური ხანის „საალერსო“ ლექსიკა, 1989 წლის 9 აპრილს შემდეგ, მძაფრად იცვლება ანტიკოლონიური განწყობების გამომხატველი ლექსიკით, ისტორიული და ფსიქოლოგიური ტრავმის რეპრეზენტაცია ჩვენს მედია სივრცეში ხორციელდება როგორც ერთგვარი კომპენსაცია. აშკარავდება, რომ მეოცე საუკუნის 1980-1990-იანი წლების ქართული დისკურსების საერთო მახასიათებელია მათი პროეცირება კოლონიზაციის ორსახოვნებაზე: ერთი მხრივ, დამპყრობელი / ექსპლუატატორი, მეორე მხრივ კი, ტანჯული / დამთმენი (საბოლოოდ კი - აჯანყებული).
ამავე ეპოქაში, ჩვენ თვალს ვადევნებთ კულტურული დისტანციის დაძლევის პროცესსაც, როდესაც ადგილი აქვს საკუთარი კულტურის ავთენტურობის აღდგენის მცდელობას. ცხადად ვხედავთ, როგორ ითრგუნება ნაციის ცნობიერში წარმოშობილი შიში (კოლონიზაციის შედეგად საკუთარი წარმომავლობის ჰიბრიდულობის აღმოჩენის
შემდეგ) და როგორ მცირდება მერყეობის ფაზა მიმბაძველობასა და ორიგინალობას შორის მაშინ, როდესაც კოლონიური ხანის სტერეოტიპები, კლიშეები, იდეოლოგია აგრძელებენ ფარულ ზემოქმედებას და მათი მხილება სწორედ ქართული ლიტერატურის სივრცეში ხდება:
1. „ჩვენს ერსაც თავისი ინდივიდუალურობა აქვს და ამის შენარჩუნება სჭირდება“ (ბაქრაძე: „მწერლობის მოთვინიერება.“ „მნათობი“, 4, 1990, 131- 149).
2. „ის კი შეუძლებელია, რომ საქართველოს ეროვნული და ისტორიული მისია ემთხვეოდეს რუსეთის ეროვნულ და ისტორიულ მისიას, იმდენად უზარმაზარია მათ შორის განსხვავება. თუ რუსი მწერლისთვის სამარცხვინოა განიცდიდეს ვისიმე გავლენას, იყოს ვისიმე მიმდევარი, ქართველი მწერლებისთვის რატომ არის სასახელო რუსის მოწაფეობა?“ (ბაქრაძე: „მწერლობის მოთვინიერება.“ „მნათობი“, 4, 1990, 135).
3. „ქართულს დამოუკიდებელი მნიშვნელობა არ გააჩნია, რუსულის პროვინციული ნაწილია. განა შეიძლება „ამბავი იგორის ლაშქრობისა“ იყოს უფრო ახლობელი, ვიდრე „ვეფხისტყაოსანია? [...] ეს ხომ ანტიბუნებრივი მოვლენა იქნება (იქვე).
4. „სანამ ქართველი არ გათავისუფლდება სიკეთის მომტანი რუსეთის ილუზიისაგან, საქართველოს საშველი არ ექნება” (იქვე).
უნდა აღინიშნოს, რომ პოსტკოლონიალიზმი განიხილავს დაქვემდებარების სტერეოტიპებთან მიჯაჭვულობას, როგორც ბუნებრივ, სტაბილურად რეგრესულ, რეანიმაციულ მდგომარეობას გათავისუფლების შემდეგ, მათ მხილებას კი - საიმედოს მომავალი აქტივობისთვის, საბოლოო თვითიდენტიფიკაციისთვის.
პოსტკოლონიური პერიოდის დამდეგიდანვე, ფარული თუ აშკარა ფორმით მიმდინარე ნაციონალური გამოღვიძების პროცესმა ისტორიულ-ტრავმატულ მეხსიერზე აპელირება განაპირობა. აშკარა გახდა, რომ კოლონიალიზმმა ამოწურა თავისი თავი. ისტორიული მორალი კი აღდგა ნაციონალური სივრცის ხელშეუხებლობის გარანტად.
